De Hollandstellung - Inventarisatie van deze bunkerlinie op grondgebied Maldegem.

Vanaf Middelburg aan het dubbelkanaal Leopoldkanaal - Schipdonkkanaal bereik je een zwaar uitgewerkte stelling van de Hollandstellung. Aan de Noordkant van het Leopoldkanaal duiken maar opnieuw bunkers op vanaf de aansluiting van de Waaktdijk met de Dijkstraat. Vanaf daar was een vooruitgeschoven stelling tot nabij de Belgisch-Nederlandse grens bij Eede. Deze vooruitgeschoven stelling zal tevens het einde betekenen van de linie aan de noordkant van het Leopoldkanaal.

De hoofdstelling van de Hollandstellung lag aan de zuidkant van het Schipdonkkanaal praktisch doorlopend vanaf Leestjesbrug Middelburg tot nabij het sas over het kanaal te Adegem, waar de linie oversteekt richting Eeklo. We vervolgen onze beschrijving aansluitend van waar we de beschrijving stopten op grondgebied Middelburg (munitienis bij artilleriestelling) tot Strobrugge. Hier liggen nog beperkt wat structuren maar het moeten er zeker heel wat meer geweest zijn, allicht op vrij gelijke afstanden van elkaar.

In de meeste literatuur vindt men terug dat de noordkant van het Leopoldkanaal was uitgewerkt door de Duitse Marine en de zuidkant door de Duitse landmacht. Zo goed als zeker is echter de ganse kanalenzone tussen Leestjesbrug tot Strobrugge Maldegem integraal het werk geweest van de Duitse Marine. Wel is een korte tijd zowel de noord- als de zuidkant overgedragen geweest aan de Duitse landmacht om daarna opnieuw overgedragen te worden aan de Marine. In deze periode zijn een aantal structuren in ruwbouw gegaan die dan wel opgetrokken zijn in de typische betonstenen gebruikt door de Duitse landmacht. Dit verklaart waarom er aan de noordkant van het Leopoldkanaal ooit 3 dergelijke zware MG-bunkers stonden gericht op het Leopoldkanaal opgetrokken in die typische betonstenen. Anderzijds vind je aan de zuidkant van het Schipdonkkanaal ook manschappenonderkomens terug opgetrokken in deze zelfde betonstenen. Deze vertonen echter aan de binnen- en buitenzijde sporen die sterk verwijzen naar werkmethodes van de Duitse Marine. Hiermee bedoel ik bv het afslaan van de binnenzijden met houten planken (nog restant aanwezig in 1 bunker), de mitrailleurpalen die duidelijk verwijzen naar de Marine, eveneens bij manschappenonderkomens in betonstenen. Ook vindt men aan de zuidkant van het Leopoldkanaal nog bewijzen van ooit gebouwde maar jammer genoeg allen gesloopte in volle beton opgetrokken structuren wat toch zeker nooit zo is uitgewerkt geweest door de Duitse landmacht op de rest van de linie oostelijk van Strobrugge. Dus voor de zone Middelburg en Maldegem gaat de standaarduitleg van de Marine bouwde alles in gewapend beton en de landmacht alles met bunkerstenen alvast niet op.

Vanaf de eerder gemelde zware MG-bunker aan de noordkant vna het Leopoldkanaal (grondgebied Middelburg) verdwijnt de linie voor even om opnieuw op te duiken vanaf de kruising van de Waaktdijk met de Dijkstraat. Vanaf hier begon ooit een vooruitgeschoven stelling naar de Nederlandse grens toe bij Eede. Aan de noordkant van het kanaal moet daar ook ooit een 3e zware MG-bunker gestaan hebben identiek met de 2 zware exemplaren die nog gekend zijn. Aan de overzijde van de weg ligt nog puin van een verdwenen bunker of van deze gesloopte 3e zware bunker. Aan de oostkant van ditzelfde kruispunt ligt nog een grotendeels onder de grond stekende gedynamiteerde manschappenbunker met bijhorende enkelvoudige observatiepost en mitrailleurpaal. De vooruitgeschoven stelling had nog een bunker nabij de Fortuinstraat. Daar is enkel nog het muurtje van een mitrailleurstelling terug te vinden. Tegen de steenweg naar Eede stond zo goed als een grensbunker waar heden niets meer van terug te vinden is. De vooruitgeschoven stelling liep dan via de rand van enkele weilanden terug richting Aardenburgkalseide waar nog een 3e zware MG-bunker is te vinden. Dat is tevens de laatste bunker nog terug te vinden aan de noordkant van het Leopoldkanaal. Bij deze bunker blijft de bijhorende manchappenbunker (allicht ook grotendeels onder de grond) vermist. Hij zou nog moeten bestaan. Let op, verhalen doen de ronde dat hij nog altijd geboobytrapt zou liggen. Hij zou in elk geval nog gebruikt zijn door de Duitsers bij de bevrijding van Eede in september 1944.

De eigenlijke hoofdstelling zit op Maldegem wel degelijk aan de zuidkant van het Schipdonkkanaal. Er zijn in elk geval nog heel wat locaties waar ooit bunkers moeten hebben gestaan aan de zuidkant van dit kanaal tussen Leestjesbrug en Strobrugge. Het waren er zeker meer dan de 2 die nu nog terug te vinden zijn. Er zijn er ook zeker nog gesloopt na WO II. De locaties zijn allen aangeduid op onderstaande inventarisatie. Wel blijft het onduidelijk of ze ooit effectief allen zijn gebouwd geweest, nog in de ondergronds steken of ondertussen effectief opnieuw zijn gesloopt. Langs de zuidkant van het Schipdonkkanaal zijn er op die manier zeker nog 8 van dergelijke locaties (zonder de 2 gekende structuren). Waar het huidige fietspad langs het Schipdonkkanaal aansluit met de Aardenburgkalseide zijn nog de restanten terug te vinden van een 2e munitienis horende bij een tweede artillerie-opstelling langs dit kanaal. Dit betreft een gedynamiteerd exemplaar dat door mijzelf in 2018 volledig werd vrijgemaakt..

Op het schiereiland gekend als Strobrugge liggen nog altijd 2 grote manschappenbunkers. Weet dat de beide bunkers, nu elk aan een kant van de weg met de naam Strobrugge liggen. Dit was de originele hoofdweg waarop ook de toenmalige Strooibrug was gelegen over het Schipdonkkanaal. Ook de brug over het Leopoldkanaal zal in hetzelfde verlengde hebben gelegen.

Verder achteruit van het Schipdonkkanaal lagen hier ook nog een aantal bunkers op een soort van achterlijn. Daar is allicht nog informatie van ongekend. 2 locaties kunnen nog teruggevonden worden al zijn de bijhorende bunkers verdwenen in de jaren '50 van vorige eeuw. Het betroffen 2 typische bunkers opgetrokken door de Duitse Marine, volledig opgetrokken in gewapend beton. Dit betrof een manschappenbunker en een signaallampbunker in de velden tussen het Vakebuurstraat en het Schipdonkkanaal, achter een waterloop gekend als het Papaertsvaartje.

Tussen Strobrugge en de Rapenbrugstraat Noord zijn er geen structuren meer terug te vinden ondanks dat deze er zeker zijn geweest. Hier zijn alvast een 3 tal bunkers verdwenen zonder dat er nog info over te vinden is. Het is dan ook totaal niet duidelijk of dit nog structuren waren opgetrokken door de Duitse Marine of bunkers opgetrokken door de Duitse Landmacht. In elk geval is de overgang op structuren gebouwd door de Landmacht 100% zeker van de oostkant van de Rapenbrugstraat Noord omdat er daar wel degelijk alleen nog structuren en restanten te vinden zijn van bunkers opgetrokken in de typische bunkerstenen gebruikt door de Duitse landmacht.

Vanaf Rapenbrugstraat Noord blijft de voorlijn van de bunkerlijn volledig langs de zuidkant van het Schipdonkkanaal. Er zijn heden van deze voorlijn geen bunkers op zich meer overgebleven. Er zijn echter nog heel wat restanten van terug te vinden. Dit betreffen kleinere stukken puin, restanten van verschansingen die deel uitmaakten van voor de rest verdwenen bunkers achter het kanaal, restanten van kuilen waar ooit de restanten van gedynamiteerde bunkers werden geruimd. De voorlijn op grondgebied Maldegem eindigt voor de volgende brug over het Schipdonkkanaal gekend als de Celiebrug. Tussen Rapenbrugstraat Noord en Celie stonden alvast ooit nog 10 bunkers. Hiervan zijn er nog van 4 restanten terug te vinden in de vorm van puin. Deze bunkers werden allen door de Belgische Genie in de meidagen 40 opgeblazen om te vermijden dat de Duitsers in het vervolg van de oorlog nog gebruik zouden kunnen van maken als stelling achter het Schipdonkkanaal. Dit is trouwens ook nog zo verder voor bunkers langs ditzelfde kanaal op grondgebied Adegem tot de lijn het Schipdonkkanaal verliet richting Eeklo.

Verder op de achterlijn ziet men heden nog altijd 2 manschappenbunkers op de achterlijn liggen, midden in de velden tussen het Schipdonkkanaal en de huidige expressweg N49. Deze 2 bunkers zijn ook voorlopig de laatse gekende bunkers op grondgebied Maldegem op de achterlijn.

Deze achterlijn vertoont dan ook nog eens bijkomend de extra moeilijkheid dat er op de grens van Maldegem met Adegem 4 stuks gebouwd zijn op afwijkende locaties van waar dit ooit was voorzien. Om het nog wat moeilijker te maken zijn er alvast 3 van deze 4 bunkers ondertussen ook reeds gesloopt.

Voor de bunkers gebouwd door de Marine tussen Strobrugge en de kust, vindt men geen detail per gemeente terug. Men vindt er enkel van terug dat ze zullen deel uitgemaakt hebben van een totaal van 133 bunkers en structuren die nog konden teruggevonden worden in een inventarisatie van dit Marinegedeelte van deze bunkerlinie in 1921. Er is echter geen detail over hoeveel er hiervan toen specifiek op Maldegem stonden. Bijkomend is het dan zelfs nog niet duidelijk of men de structuren van Middelburg niet standaard bij Maldegem zullen geteld zijn, waar Middelburg uiteindelijk een deelgemeente van is. Ook blijf je nog eens zitten met een aantal zeer onduidelijke structuren tussen Strobrugge en Rapenbrugstraat Noord waarvan het ook opnieuw niet duidelijk is of ze ooit zijn opgetrokken geweest door de Duitse Marine of de Landmacht. Elk spoor ervan is verdwenen.

Mag het trouwens duidelijk zijn dat had de Hollandstellung niet bestaan, deze versterkingen tegen het dubbelkanaal te Maldegem allicht ook bestaan zouden hebben. Er is namelijk al eerder dan er sprake is over de Hollandstellung, sprake het optrekken van verdedigingen langs dit dubbelkanaal. Allicht heeft men deze dan bij het uitbouwen van de Hollandstellung standaard hierbij mee opgenomen en geïntegreerd.

Omdat de eigen telling uit het boek "De Hollandstellung" van Hans Sakkers zeker niet de volledige lijn onderzocht, is de telling die daar in terug te vinden is, ook zeer irrelevant om als referentie te gebruiken, wat dan ook niet is gebeurd. Wel zijn de vermelde locaties uit het boek mee opgenomen in de eigen zoektocht.

Hieronder alvast de situatie van structuren door www.bunkergordel.be teruggevonden, Mocht u er meer info over kunnen geven over ontbrekende zaken, aarzel niet dit door te geven op info@bunkergordel.be. Weet dat aanvullende details over bunkers aangeduid met cirkeltjes omdat de 100% exacte locatie mij ontbreekt, zeker ook altijd welkom zijn.

Elk aangeduid bunkertje werd informatief van een eigen veronderstelde indeling voorzien omdat de oude reeds bestaande indelingen vrij onlogisch zijn en er blijkbaar types worden uitgevonden bij de vleet zonder dat ze soms nog van elkaar onderscheidbaar zijn. Er zullen later nog gedetailleerde bunkerfiches worden toegevoegd van de bunkertjes die tijdens de zoektocht ook in de mate van het mogelijke in detail gefotografeerd worden.

Alle onderstaande luchtfoto's zijn afkomstig van Google Earth.

De teruggevonden locaties werden om de deze telling iets visueler te maken van een aparte kleur voorzien. Deze kleuren werden toegepast op onderstaande foto's:

• Nog bestaande Hollandstellung bunkers - Lichtblauw
• Structuren die in dezelfde regio zijn opgetrokken maar geen deel uitmaken van de Hollandstellung - Geel. (Geel)
• Gekende gesloopte structuren - Rood
• Locaties van ooit geplande maar nooit gebouwde bunkers - Roze
• Hollandstellung bunkers reeds vermeld op vorige foto's - Oranje.

Indien de locaties zo goed als correct gekend zijn, zullen de structuren aangeduid worden met een stip in bovengemelde kleur. Indien enkel ongeveer de locatie gekend is, zal dit gebeuren met een cirkeltje in de gemelde kleuren. Ook de grootte van de cirkel zal afhangen van de mate van onduidelijkheid van de te localiseren zone.

Om het intern wat overzichtelijk te maken werd een interne nummering toegepast die niets vandoen heeft met eerder gemaakte en bestaande tellingen van her en der uit het verleden. Het is gewoon een eigen vorm van telling per gemeente. Ga er dan vooral ook alvast niet meer achter zoeken.

In de telling van de inventarissatie is de scheiding tussen Marine en Landmacht gelegd bij Strobrugge ondanks dat dit dus mogelijks beperkt fout kan zijn en deze scheiding lag bij Rapenbrug Noord.

In totaal werden op Maldegem in het Marinegedeelte 22 locaties geprospecteerd. Van deze 22 locaties bleken er nog 7 effectief structuren te bevatten. Daarnaast konden ook nog van 2 verdwenen structuren restanten terug gevonden worden. 4 bunkers zijn zeker gesloopt en verdwenen. 1 bunker blijft volledig vermist terwijl hij zo goed als zeker nog zou moeten bestaan. Daarnaast zijn er nog 8 locaties geprospecteerd van structuren die mogelijks nooit zijn gebouwd.

Daarnaast zijn er op Maldegem op het Landmachtgedeelte ooit allicht 18 structuren opgetrokken geweest. In 1935 werden er in deze zone nog 8 bunkers teruggevonden. Wel had men origineel de bedoeling er 9 terug te vinden maar 1 exemplaar was toen al zoek geraakt. Welke dit betrof, is uit deze studies niet op te maken. Bij mijn eigen inventarissatie in 2018 werden er slechts nog 2 exemplaren in goede staat teruggevonden. Grotendeels het gevolg van het eerder gemelde dynamiteerwerk van de Belgische Genie in de meidagen 40 konden nog van 5 bunkers restanten in de vorm van puin terug gevonden worden. Tevens werden 8 locaties geprospecteerd van bunkers die zeker hebben bestaan en verdwenen zijn. Van 3 locaties blijft de twijfel of de bunkers ooit wel werden gebouwd.

Laat het duidelijk zijn dat de regio Maldegem niet evident is om te proberen prospecteren en allicht nog verborgen materiaal bevat.

De loop van de Hollandstellung in grote lijnen op een kaart van Maldegem

Het verdere verloop van de Vooruitgeschoven stelling is te zoeken op grondgebied Sint Laureins. De hoofdstelling loopt verder op grondgebied Adegem.